Unesco Nederlandse Commissie

Nederland staat voor grote structurele uitdagingen om haar innovatiekracht te behouden én te versterken. Als antwoord presenteerde het kabinet onlangs een ambitieus actieplan: in 2030 moet 3% van het bruto binnenlands product worden geïnvesteerd in research & development. Een terechte en noodzakelijke ambitie.

Toch ontbreekt wat. Eén van de meest innovatieve, toekomstgerichte krachten die Nederland in huis heeft – ‘the culture’, een term die ik voor het eerst hoorde via Daily Paper-medeoprichter Jefferson Osei – komt in het plan niet voor. En dat is een gemiste kans van formaat.

Al decennia loopt de rijksbijdrage per student terug, op een korte opleving in de afgelopen jaren na. Door hun penibele situatie, voelen universiteitsbesturen zich gedwongen om op financiële gronden naar opleidingen te kijken. De geesteswetenschappen lijken de hardste klappen te gaan krijgen, met in potentie grote gevolgen. 

Ironisch genoeg adverteren universiteiten geesteswetenschappelijke opleidingen regelmatig als waardevol voor studenten omdat ze zo kleinschalig en persoonlijk zijn. Maar in de afgelopen weken kondigden de Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht vergaande plannen aan, die laten zien hoe echt wordt gedacht over ‘kleine’ opleidingen. Wat voor studenten een betekenisvolle studietijd garandeert, heet in een systeem gericht op rendement gewoon ‘duur’.

“Since wars begin in the minds of people, it is in the minds of people that the defences of peace must be constructed.” Dit motto, kort na de Tweede Wereldoorlog geformuleerd, vormt het kloppend hart van Unesco. De ‘vrede bewaken’ wordt vaak gezien als taak voor regeringen en internationale organisaties, maar volgens het Unesco-gedachtegoed ontstaat een vreedzame wereld juist in de hoofden van mensen: “building peace starts with me and you”.

De zachte kracht van onderwijs is een van de vier pijlers waarmee Unesco aan haar missie werkt om vrede te stichten. 

In de huidige oorlog in Gaza, waarbij Israël grootschalig mensenrechtenschendingen begaat, zijn binnen een paar maanden alle universiteiten in de Gazastrook deels of geheel verwoest evenals honderden scholen. Het verlammen van het gehele onderwijssysteem ontneemt de meer dan een miljoen jongeren in Gaza niet alleen toegang tot kennis en vaardigheden, maar berooft hen ook van hoop en perspectief. De situatie is een pijnlijke herinnering aan de kwetsbaarheid van deze pijlers in tijden van conflict.