Een jonge vrouw uit gegoede familie is ontsnapt uit Saoedi-Arabië. Ontsnapt aan haar familie, de knellende banden, aan het beperkte perspectief dat haar als vrouw werd geboden. Naar eigen zeggen ook aan de islam. Ze kiest ervoor zelf te beschikken over haar leven en lot. Ze vluchtte met hulp naar Thailand en daar barricadeerde zij de deur van haar hotelkamer tot zich iemand van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties zou melden. Dat gebeurde gelukkig. Het werd wereldnieuws, waarvan de afloop voorlopig ongewis is. Haar vlucht is een heldendaad met risico’s, want van vrouwen die haar voorgingen, werd nooit meer iets vernomen.

Eén jonge vrouw. Net als die ene Chinese man dertig jaar geleden op het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing, die in zijn eentje voor een colonne tanks bleef staan. Ook die heldendaad ging de wereld over en werd beroemd. Vaak is de geschiedenis pas echt te begrijpen aan de hand van het verhaal van één persoon. 

Die vrouw dus. Uit een gesloten land en een gesloten gemeenschap. Vrijheid ligt zo voor het grijpen en is zo ver weg.

“Je kan erop wachten dat ook in ons land de polemiek zich veel heftiger dan nu gaat afspelen rondom betwist erfgoed. Immers, ook hier is polarisatie nog steeds aan de winnende hand, al gaan demonstranten niet openlijk gewapend de straat op.”

Dit schreef Andrée van Es, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie in augustus 2017 op deze website. Nog geen anderhalf jaar later lijkt deze voorspelling helaas waarheid geworden. In Gouda werd een man opgepakt die zich in de richting van de Sinterklaasintocht bewoog met twee slagvoorwerpen en een bivakmuts op zak. In Rotterdam werden anti-Zwarte Piet-demonstranten bekogeld met eieren, vuurwerk en rookbommen. In Eindhoven werden de eieren vergezeld van intimiderende, racistische leuzen en spreekkoren.

Enkele tegendemonstranten maakten gebaren die leken op een Hitlergroet. Ook in andere steden werden de geplande anti-Zwarte Piet-demonstraties óf afgelast vanwege bedreigingen of uiteindelijk verboden omdat de gemeenten de veiligheid van de anti-Zwarte Piet-demonstranten niet konden garanderen. Het recht op vreedzaam demonstreren kwam hiermee onder druk te staan.

Voor ons tijd om de voorlopige balans op te maken. Pijn deed eerlijk gezegd de verklaring van minister-president Rutte dat hij ‘helemaal niets heeft met al die extremen in het Zwarte Piet-debat, voor en tegen.’

Parijs ligt er majestueus bij, als ik de stad eind november bezoek voor een Unesco-conferentie over journalistenveiligheid. Op de keurige Rive Gauche is (nog) geen enkel geel hesje te bekennen. De stad is haar superieure zelf. Al zal dat een paar weken later heel anders blijken te liggen…

Het gebouw van Unesco maakt ook indruk. Een open, modernistisch kantoor, ontworpen in de optimistische jaren ‘50, toen het westen echt dacht dat internationaal overleg de sleutel was tot vrede en begrip. Door de gangen bewegen zich honderden medewerkers uit alle werelddelen. Hoezeer ze onderling ook verschillen, samen stutten ze de zachte waarden van onderwijs, wetenschap en cultuur. De sfeer is voorkomend, als uit een voor Nederland vervlogen tijd.

Volop ingrediënten voor een nostalgisch gevoel.

Maar Unesco staat wel degelijk met beide benen in de huidige tijd. Dat hoor en zie ik ter vergadering. Meer dan 100 mensen zijn bijeen om het tweejaarlijkse rapport te bespreken over de gebrekkige veiligheid van journalisten wereldwijd. 1010 collega-journalisten bekochten in de afgelopen 12 jaar hun werk met de dood. “En dat is nog maar het aantal waar we zeker van zijn”, zegt de uit Nederland afkomstige commissievoorzitter Albana Shala. “Er zijn veel meer journalisten vermoord, maar hoeveel precies weten we niet.”