Unesco geniet in Nederland de meeste bekendheid door haar programma’s. Dan gaat het bijvoorbeeld over werelderfgoed, over geoparken, het scholennetwerk en de internationale cultuurverdragen van Unesco. Dit zorgt voor zichtbaarheid van Unesco op lokaal, regionaal en landelijk niveau en voor betrokkenheid van veel mensen en organisaties.
Programma's
De Commissie heeft een belangrijke rol in het ondersteunen van deze (reguliere) Unesco-programma’s, het delen van (internationale) expertise, het adviseren aan de overheid en het stimuleren en ondersteunen van initiatieven vanuit de samenleving. Meer dan de helft van haar inzet besteedt de Commissie aan de vaste programma’s en daarbinnen voor een belangrijk deel aan de Unesco-cultuurconventies.
Werelderfgoed, Unesco-scholen, creative cities, geoparken, het zijn de internationale programma’s die de Unesco waarden tot leven brengen. De programma’s van Unesco zorgen in Nederland voor zichtbaarheid op lokaal, regionaal en landelijk niveau, voor betrokkenheid van veel mensen en organisaties.
Bij ondersteunen gaat het om beheer en ontwikkeling van programma’s, adviseren bij nieuwe aanvragen, ondersteunen van Nederlandse inzendingen voor Unesco-prijzen, etc. De Commissie heeft een rol in het beheer en de ontwikkeling van (reguliere) Unesco-programma’s: het delen van expertise en kennis, het versterken van de betrokkenheid bij Unesco, en het bevorderen van uitwisselingen, binnen Nederland, maar juist ook internationaal.
Om deze programma’s, en alle partners die hierbij een Unesco-label hebben, te verbinden organiseert de Commissie in 2021 een Unesco-partnerdag, waarin alle werelderfgoederen, scholen, leerstoelen, steden, gebieden, documentair erfgoedinstituten, etcetera bijeen zullen komen.
Cultuurconventies: advies en andere taken
De cultuurconventies en aanbevelingen van Unesco zijn internationaal normstellend en geven lidstaten handvatten om erfgoed te beschermen en culturele diversiteit te bevorderen. Ook gebruikt de Commissie de verdragen en aanbevelingen als kader en verzorgt van daaruit advies, capaciteitsversterking en aandacht voor de Unesco-doelstellingen bij een breder publiek.
In 2020 is de Nederlandse Unesco Commissie opnieuw partner in het Werelderfgoed Capaciteitsopbouwprogramma. Het programma is een samenwerkingsverband tussen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de Nederlandse Unesco Commissie en de Stichting Werelderfgoed Nederland. Het doel is handvatten (bouwstenen) bieden aan belanghebbenden bij het opstellen, actualiseren en inzetten van managementplannen voor een sterk erfgoedbeheer. In totaal staan vier sessies gepland, die handelen over bezoekerservaringen, de omgevingswet, crisismanagement en het creëren van lokaal draagvlak. Het jaar 2020 markeert de 50e verjaardag van het Unesco 1970 verdrag tegen illegale in- en export in cultuurgoederen. De Nederlandse Unesco Commissie zal aan de hand van verschillende activiteiten het professionele veld en het bredere publiek bewust maken van deze mijlpaal. De Commissie is partner van de Universiteit Maastricht en Universiteit Utrecht in de conferentie die parallel aan de Tefaf staat gepland in maart 2020.
Het L’Oréal-Unesco ‘For Women in Science’-programma
Met dit programma spant de Commissie zich in om de positie van vrouwen in de wetenschap te verbeteren, in samenwerking met L’Oréal Nederland, LNVH, KHMW en NIAS. Elk jaar krijgen twee talentvolle wetenschappers een beurs, en worden enkele jongere wetenschappers met een Rising Talent Award in het zonnetje gezet. De Commissie organiseert de aanvraag, voorziet kandidaten van informatie, een commissielid is voorzitter van de jury en het bureau ondersteunt de jury in het selectieproces.
Unesco-Leerstoelenprogramma
Nederland kent op het moment acht Unesco-leerstoelen. De Commissie ziet een rol voor deze chairs in het bevorderen van kennis die nodig is om de SDGs te behalen in Nederland. Niet alleen ondersteunt de Commissie de ontwikkeling en verspreiding van kennis door de leerstoelen, maar wil de Commissie het leerstoelennetwerk ook vergroten en verbreden. Samen met Vlaanderen wordt de mogelijkheid voor een gezamenlijke bijeenkomst bekeken. De Commissie heeft het mandaat om Unesco chairs-nominaties voor te dragen bij Unesco.
Stedennetwerken
Unesco heeft diverse stedennetwerken om de SDGs lokaal te implementeren en wederzijdse kennisuitwisseling tussen Unesco-steden te faciliteren. Bij twee Unesco-stedennetwerken zijn Nederlandse steden aangesloten. De steden Utrecht en Leeuwarden zijn City of Literature en daarmee lid van het Unesco Creative Cities network. Groningen en Den Bosch zijn sinds 2019 lid van het Learning Cities network.
‘Memory of the World’-Programma
De Unesco Commissie voert het secretariaat van het ‘Memory of the World (MoW)’-comité, waarin de organisaties participeren die de zestien Nederlandse inschrijvingen op het internationale MoW-register herbergen.
Het Comité wil een breder publiek bewust maken waarom het bewaren van documentair erfgoed belangrijk is, en waarom de inspanningen van bibliotheken, archieven en andere bewaarinstellingen voor iedereen de moeite waard zijn. De Commissie werkt hiervoor samen met partners zoals de Open Monumentendag.
Daarnaast wil het MoW comité de samenwerking binnen het koninkrijk versterken door erfgoedinstellingen op de Caribische eilanden te laten meedraaien in het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). Hiervoor zoekt het Comité samenwerking met het NDE, Travelling Carribean Heritage, OPEN en Wikimedia Nederland.
Unesco’s gebiedsprogramma’s: Geoparken en Biosfeergebieden
Vanaf 2020 is de coördinatie van Unesco’s ‘Man and the Biosphere (MAB)’-programma belegd bij het Nationale Parken Bureau. De coördinatie van geoparken is in handen van het Nederlands Forum Unesco Global Geoparks, waarvan het bureau van de Commissie het secretariaat voert.
Er zijn meerdere Nederlandse gebieden die een MAB- of geoparknominatie ambiëren. De Commissie heeft het mandaat om nominaties voor te dragen bij Unesco. Het bureau van de Commissie ondersteunt de aanvragen en geeft voorlichting en informatie. In 2020-2021 zal onder meer voorlichtingsmateriaal ontwikkeld worden over de drie gebiedslabels van Unesco (waaronder natuurlijk werelderfgoed).