Voor Unesco staan wetenschap en technologie in dienst van de samenleving en zijn zij instrumenteel in het behalen van alle SDG's. Om wezenlijk bij te dragen aan de aanpak van maatschappelijke problemen zijn meer participatieve en inclusieve vormen van onderzoek nodig. Maatschappelijke partners – burgers en organisaties – nemen een belangrijke plek in bij deze emanciperende vormen van kennisproductie (SDG 9 en 17).
Wetenschap en technologie als basis voor duurzame samenleving
Nieuwe manieren van kennisdeling en nieuwe relaties tussen mens en techniek dragen het gevaar in zich om de mondiale tegenstellingen te vergroten, wat kan leiden tot nieuwe vormen van ongelijkheid en uitsluiting. De Commissie draagt bij aan het bestrijden van ongelijkheid (SDG 10) door Unesco’s werk te ondersteunen om nieuwe ethische richtlijnen te ontwikkelen op het gebied van open science en artificiële intelligentie (AI), en om aandacht te hebben voor nieuwe inzichten en gegevens uit het Unesco Science Report (onder meer door de lancering ervan in Nederland).
Doelstellingen en activiteiten
Artificiële Intelligentie
AI en algoritmes zijn een wezenlijk onderdeel van de hedendaagse samenleving geworden. Unesco buigt zich over de vraag hoe AI de mensheid ten goede kan komen, en hoe negatieve effecten, zoals toenemende digitale ongelijkheid en uitsluiting, vermeden kunnen worden.
Unesco bereidt een Aanbeveling voor om Artificiële Intelligentie van een ethisch kader te voorzien. Deze Aanbeveling kan in 2021 door de lidstaten worden aangenomen. De Commissie bouwt in deze periode een netwerk op van experts op dit terrein, en adviseert de overheid, in samenwerking met deze experts, over de Nederlandse inbreng in de totstandkoming van de Aanbeveling. Ook neemt de Commissie stelling in over de ethiek van AI en draagt zij bij aan het publieke debat.
Open Science
Artikel 27 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat iedereen recht heeft om te delen in de vruchten van de wetenschap, en open science kan sterk bijdragen aan het realiseren daarvan. Open science draagt met name bij aan SDG 4, SDG 9 en SDG 10.
Unesco bereidt in 2020 – 2021 een normstellend instrument voor over open science. De Commissie adviseert, in samenwerking met experts, de overheid over de Nederlandse inbreng in de mondiale consultatie die hierover zal plaatsvinden. De Commissie ontplooit daarnaast activiteiten waarmee zij stelling neemt in de Nederlandse discussie over Open Science, en zij zal hierin de Unesco-waarden uitdragen.
Unesco Wetenschapsaanbeveling
De Commissie is in het Nederlandse wetenschapsveld een relatief kleine speler, maar met een sterke, onderscheidende boodschap: het belang van het benutten van het potentieel van wetenschap, technologie en innovatie om bij te dragen aan de VN-idealen van vrede, waardigheid, duurzaamheid, en gelijkheid wereldwijd.
De Unesco Aanbeveling voor Wetenschap en Wetenschappelijk Onderzoekers uit 2017 biedt een moreel en ideologisch kader voor deze ‘science for society’-gedachte en adviseert over de manier waaróp wetenschap georganiseerd en bedreven moet worden. De Commissie continueert in 2020-2021 haar activiteiten om de Unesco wetenschapsaanbeveling uit te dragen en onder de aandacht te brengen bij een divers publiek van wetenschappers, beleidsmakers en organisaties in het wetenschappelijke veld. Dit doet zij onder meer door het ontwikkelen van publicatiemateriaal en actieve deelname aan bijeenkomsten en congressen.
Ondersteunen van Unesco’s ethiekcommissies Comest en IBC
Unesco is bij uitstek de organisatie waar de wereld met elkaar in gesprek gaat over de ethische en morele vraagstukken in relatie tot wetenschap en technologie. De Commissie zet zich op diverse manieren in om het werk van Unesco‘s ethiekcommissies Comest en IBC onder de aandacht te brengen en de resultaten toegankelijk te maken op een publieksvriendelijke wijze, via informatievoorziening op de website, het delen van rapporten met belanghebbenden en, indien opportuun, via het organiseren van een publieksbijeenkomst.
Diversiteit en inclusie in de wetenschap
De Commissie draagt het belang uit van diversiteit en inclusie in wetenschap en onderzoek, met name op het gebied van gender en etniciteit. Ze levert onder meer een bijdrage aan het Nationaal Actieplan Vrouwen in de Wetenschap (2020).