Persvrijheid en -veiligheid
Unesco heeft binnen de VN het mandaat voor persvrijheid en journalistenveiligheid. Voor de Unesco Commissie zijn deze mensenrechtelijke onderwerpen prioritair in haar werkprogramma.
De Commissie leverde input voor het programma van de World Press Freedom Day Conferentie op 3 mei in Uruguay, waarbij de ze probeerde een brug te slaan tussen het conferentiethema Journalism under Surveillance en de onderwerpen persvrijheid en veiligheid van journalisten. Tijdens de conferentie werd de Unesco Guilermo Cano World Press Freedom Prize uitgereikt aan de Belarussische Association of Journalists. De Nederlandse Ombudsman voor de Publieke Omroep, Margo Smit, zat in de jury.
Reporters sans Frontières publiceerde in dezelfde week de jaarlijkse persvrijheidsindex. Daaruit bleek dat Nederland opvallend sterk daalde op de index, van plek 6 in 2021 naar plek 28 in 2022. Polarisatie van de publieke opinie over coronabeperkingen en immigratie leidde tot een toename van verbale en fysieke agressie tegen journalisten, met name foto- en cameraploegen. Dat leidde soms tot zelfcensuur en terughoudendheid om verslag te doen van bepaalde onderwerpen. Misbruik en trolling op sociale media belemmerden de nieuwsgaring. Vooral vrouwelijke verslaggevers en journalisten van kleur bleken kwetsbaar voor dergelijke aanvallen. Vanzelfsprekend was ook de moord op misdaadverslaggever Peter R. de Vries in juli 2021 van grote invloed op de ranking.
Sociale media
Sociale media zijn voor steeds meer mensen heel belangrijk voor de informatievoorziening. Een van de gevolgen is dat de rol die journalistiek van oudsher speelt verandert. Waar journalistiek voorheen een filter vormde en informatie vergaarde volgens journalistieke principes, zoals hoor en wederhoor, komt informatie nu veel directer en vaak zonder tussenkomst van journalisten tot de burger. Ook de snelheid van sociale media legt druk op klassieke waarheidsvinding. De vraag is dan wat journalistiek in deze tijd behelst, aan welke criteria ze dient te voldoen en welke rol ze nog kan/moet spelen. Deze vragen kwamen aan bod tijdens een sessie op de Unesco Familiedag op 9 juni met NPO-Ombudsman Margo Smit. Smit deed veel stof opwaaien met haar onderzoek naar de nieuwe omroep ‘Ongehoord Nederland’, na klachten over hun ongefundeerde berichtgeving.