Het schofferen van een Arabisch gastland is niet bepaald handig

Het schofferen van een Arabisch gastland is niet bepaald handig

WK-protestacties lijken dé manier om iets te veranderen in Qatar. Maar stille diplomatie werkt in Arabische landen veel beter, weet Unesco-commissielid Charlotte Huygens.

Het gebaar kreeg veel aandacht: alle spelers van de Duitse voetbalploeg hielden demonstratief hun hand voor de mond uit protest tegen het regime in Qatar, dat mensenrechtenactivisten het zwijgen oplegt. Had de Nederlandse ploeg misschien ook zoiets moeten doen? Want dat de mensenrechten in Qatar worden geschonden, lijdt geen twijfel. En hoe meer aandacht daarvoor, hoe beter.

Maar werkt zo’n actie ook? Het schofferen van gastheer of gastvrouw – gastland in dit geval – geldt in de Arabische wereld als een van de zwaarste beledigingen. Gastvrijheid behoort tot de diep verankerde culturele waarden; daarover kan iedereen meepraten die wel eens in het Midden-Oosten heeft gereisd. In vroeger tijden kon die gastvrijheid voor reizigers het verschil maken tussen leven of dood. Daarom was de ongeschreven wet dat een gast – vriend én vijand – tenminste een aantal dagen kreeg om weer op krachten te komen, zonder dat enige vraag gesteld werd. Van de andere kant vraagt dat ook iets: de gast onthoudt zich van ongewenst commentaar, de gastomgeving doet al het mogelijke om het de gast naar de zin te maken.

Stillere diplomatie

In het licht van die nog springlevende traditie was stillere diplomatie in Qatar ongetwijfeld effectiever geweest, en had bovendien van meer zelfreflectie getuigd. Vanuit de KNVB of de politiek had Nederland bijvoorbeeld, expliciet ter gelegenheid van het WK in Qatar, een nationaal fonds kunnen instellen om ongevallen onder arbeidsmigranten te compenseren. Want ja, de omstandigheden van arbeidsmigranten in Nederland zijn ook mensonterend: geen coronavaccins, ellendige huisvesting, levensgevaarlijk werk, lees de onderzoeksrapporten van Investico, de Arbeidsinspectie of reportages in de Groene Amsterdammer maar eens na. Het voorbeeld van zo’n fonds had in Qatar waarschijnlijk ook meer indruk gemaakt.

Laten wij niet vergeten dat het Westen, en Nederland in het bijzonder, wel eens heel afhankelijk zou kunnen worden van gas uit Qatar. Het land is na Rusland en Iran de grootste gasleverancier ter wereld. Is het hypocriet om dat in het oog te houden? Integendeel. Gedeelde handelsbelangen bieden een uitstekend uitgangspunt om moeilijke onderwerpen met wederzijds respect bespreekbaar te maken. Nederland moet staan voor zijn idealen en principes en die zo ver mogelijk uitdragen; mensenrechten staan daarbij hoog in het vaandel. Maar wij moeten ons realiseren dat de machtsverhoudingen in de wereld zijn veranderd. Een opgeheven vinger zonder zelfkritiek past niet in een gelijkwaardige relatie tussen landen, het dient ons belang niet en draagt niet bij aan een betere wereld.

(Dit stuk verscheen eerder in dagblad Trouw).

Charlotte Huygens is lid van de Nederlandse Unesco Commissie. Unesco verdedigt de vrijheid van meningsuiting en respect voor de grondrechten van ieder mens.

Loading...