Nederlandse onderwijsinstellingen zetten steeds vaker AI-toepassingen in. Denk hierbij aan generatieve AI, adaptieve leersystemen en andere software zoals toepassingen voor datamanagement en fraudeopsporing. Vorig jaar gebruikte maar liefst 40% van de leerkrachten in het basisonderwijs adaptieve gepersonaliseerde digitale leermiddelen. In het voortgezet onderwijs ligt dit percentage volgens de MYRA Monitor momenteel op 29%.
Inleiding
Het gebruik van AI in het onderwijs biedt kansen. In het ideale geval verlichten de tools de werkdruk van docenten, zodat zij zich kunnen richten op het bieden van kwalitatief hoogstaand onderwijs. Bovendien bieden ze in potentie scholieren en studenten de stof aan op een manier die optimaal bij hen past. Dit kan bijdragen aan de ondersteuning van leerlingen met extra behoeften of juist het uitdagen van meer begaafde leerlingen.
Risico's
Maar het gebruik van AI brengt ook risico’s met zich mee. Zo kunnen bepaalde systemen juist groepen uitsluiten, zoals mensen met een beperking. Een leerling met een spraakstoornis kan bijvoorbeeld moeite hebben met het gebruik van spraakgestuurde technologie. Het is daarom essentieel dat het gebruik van AI zorgvuldig wordt overwogen en gemonitord.
De Nederlandse Unesco Commissie heeft negen principes opgesteld om onderwijsinstellingen te helpen weloverwogen keuzes te maken omtrent het gebruik van AI. De principes maken het makkelijker om te beoordelen welke AI-toepassingen instellingen willen inzetten of blijven gebruiken. Elk principe gaat gepaard met een kernvraag. Onderwijsinstellingen doen er goed aan deze vragen te beantwoorden door in gesprek te gaan met ontwikkelaars. Ook kunnen de vragen helpen om intern een discussie te voeren over belangrijke waarden en principes.
In gesprek gaan
Deze lijst is gebaseerd op Unesco-publicaties en richtlijnen [1], maar er kunnen aanvullende of andere principes zijn die relevant zijn [2]. De Commissie nodigt alle betrokkenen uit om in gesprek te gaan over wat zij belangrijk vinden. Deze aanpak bevordert het verantwoordelijke, ethische en mensgerichte gebruik van AI in het onderwijs.
- De Beijng Consensus on AI and Education (2019), de Recommendation on the Ethics of AI (2021), de Guidance for generative AI in education and research (2023), en de AI Competency Frameworks for Teachers en for Students (beide 2024).
- Andere relevante publicaties zijn de verkenning Inzet van intelligente technologie van de Onderwijsraad, het rapport Algoritmen in het onderwijs van het College voor de Rechten van de Mens. en het rapport Naar hoogwaardig digitaal onderwijs van het Rathenau Instituut (met daarin een interessant Waardenkader dat werd opgesteld samen met Kennisnet en SURF). De Handreiking AI voor scholen van Kennisnet biedt een meer praktische aanpak.