Het recht hebben om informatie te zoeken en te ontvangen is een belangrijk mensenrecht, vastgelegd in artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het is een recht dat machthebbers vrezen. Door de eeuwen heen hebben de slechtsten onder hen het recht met voeten getreden. Het recht wordt gek genoeg regelmatig onderschat door degenen voor wie het bedoeld is, door ons allen dus. Dat komt zo. Het vraagt nogal wat, om je recht op informatie te gebruiken. Is de tegenhanger immers niet de plicht je behoorlijk te informeren, iedere dag weer? Dat geldt zeker in onze tijd, in ons deel van de wereld.

Dictaturen

Wij hebben zoveel informatie dat we het ons steeds moeilijker kunnen voorstellen dat dictaturen vele jaren kunnen voortbestaan, omdat de mensen onwetend zijn. Omdat er geen betrouwbare informatie is of verspreid kan worden. Door het ontbreken van vrije media, kranten, radio, televisie of internet. Omdat journalisten die wel op zoek gaan naar de waarheid, bedreigd worden, vervolgd en soms zelfs vermoord. De lijst met trieste voorbeelden is eindeloos.

Kiesrecht

Een democratie kan niet zonder het recht op informatie. In ons land wordt in deze jaren gevierd en herdacht dat tussen 1917, de Grondwetswijziging, en 1919, de Kieswetswijziging, het algemeen kiesrecht een feit werd. Na het censuskiesrecht (alleen als je belasting betaalde, mocht je stemmen of gekozen worden) en het mannenkiesrecht (alleen als je....), was daar het recht voor iedereen. De door conservatieven aangekondigde chaos is er niet gekomen. De revolutie ook niet. De mensen konden het prima aan, ze waren niet te dom of te onwetend, ook al blijven er keer op keer stemmen opgaan die dat beweren. Zoals nu, na honderd jaar, de opkomst van populistische partijen geweten wordt aan onwetende kiezers, die achter de rattenvanger van Hamelen aanlopen.

Deken over je heen

Inderdaad, kiezen vraagt kennis en informatie en de bereidheid je kennis te vergroten en informatie tot je te nemen. Dat valt niet altijd mee. Ik word er zelf ook wel eens moe van, de gedachte dat het nooit ophoudt, dat informatie tot je nemen, het overzicht proberen te krijgen, nieuwe ontwikkelingen proberen te begrijpen, tot je dood gaat. Het besef dat het, ja, steeds ingewikkelder lijkt te worden in de wereld. Iedereen kent wel de verleidelijke gedachte van de deken over je heen, de informatiestop. Ook eens een keer fijn ongenuanceerd, niet gehinderd door al te veel kennis, meningen spuien. Een paar dagen vrij nemen van de informatieplicht doet dan wonderen. En dan weet je weer: gezegend zijn wij met zoveel beschikbare onafhankelijke informatie, betrouwbare informatie ook. De bescherming en verdediging van de vrije pers, om die inmiddels wat ouderwetse term als verzamelterm te gebruiken voor alle kanalen waarin informatie nu tot ons komt, is en blijft een erezaak.

Referendum

Deelnemen aan vrije verkiezingen of referenda en het recht op informatie horen dus bij elkaar. En juist daarom vond ik het onverdraaglijk, dat ten tijde van het referendum over de Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten op 28 maart van dit jaar, Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken een belangrijk rapport over de risico’s van het op grote schaal verzamelen van persoonsgegevens pas openbaar maakte na de stemmingsdag.
De kiezers hebben, juist bij dit laatste referendum, hun plicht zich te informeren zeer serieus genomen. De overheid heeft ons recht op informatie met voeten getreden. Ik kan het bijna niet geloven en toch is het zo.