OPINIE – In haar column schrijft Andrée van Es over de Koloniën van Weldadigheid. “Idealisme was de oprichter van de Maatschappij van Weldadigheid niet vreemd. Paupers leren het eigen brood te verdienen. De werkelijkheid was een grimmige karikatuur daarvan.”

Adembenemend boek

Suzanna Jansen schreef tien jaar geleden een adembenemend boek over de geschiedenis van haar voorouders en daarmee over de verborgen geschiedenis van drie enorme heropvoedingsgestichten in Veenhuizen in het begin van de 19e eeuw.

Twee jaar geleden werd op basis van dat boek een musical gemaakt, die op locatie, in Veenhuizen werd gespeeld. En nu staat die musical vier weken in Carré, tot begin augustus. Wie deze maand in de buurt is, moet zeker even omrijden om te gaan kijken. Een aanklacht tegen armoede en al dan niet goed bedoeld paternalisme, ontaardend in bikkelharde disciplinering en onderdrukking. Het was Johannes van den Bosch, later minister van Koloniën, die in 1819 het initiatief nam om de Koloniën van Weldadigheid te stichten. Daartoe richtte hij de Maatschappij van Weldadigheid op met particuliere middelen. Idealisme was hem niet vreemd. Paupers leren het eigen brood te verdienen. De werkelijkheid was een grimmige karikatuur daarvan. In Veenhuizen is inmiddels een museum gevestigd. En nog steeds zijn er twee penitentiaire inrichtingen, gevangenissen. 

Werelderfgoedlijst

De provincie Drenthe heeft, mede naar aanleiding van het 200-jarig bestaan van de Maatschappij, het initiatief genomen om de historische gebouwen van Veenhuizen op te doen nemen op de Unesco Werelderfgoedlijst. Samen met een zelfde historisch initiatief in België. De Nederlandse regering nam het voorstel over en diende het in bij Unesco. Terwijl de musical zich nestelde in Carré, werd in Bahrein, waar het Unesco Werelderfgoed Comité dit jaar vergaderde, gesproken over het Pauperparadijs, om Suzanna Jansens beschrijving over te nemen. Het voorstel zal nog verbeterd moeten worden, was de uitkomst, een herkansing dus. 

‘Lelijkheid’

Ik ben eerlijk gezegd langzamerhand heel kritisch over de grote hoeveelheden voorstellen voor plaatsing op de Werelderfgoedlijst en de verpolitiekte manier van besluitvorming daarbij. Daarover een andere keer. Wat mij bevalt aan het initiatief van Drenthe is dit: de geschiedenis is niet altijd mooi, integendeel. Helden zijn niet altijd goed, in het licht van de geschiedenis gaan we dat scherper zien. Het Pauperparadijs is niet iets om trots op te zijn. Het is, integendeel, een harde les voor al diegenen die zich met een beroep op idealistische oogmerken aanmatigen anderen hun vrijheid te ontnemen. Die ‘lelijkheid’ een plek geven, te verheffen tot ons officiële erfgoed, waar iedereen kennis van kan nemen, in plaats van weg te poetsen, dat vind ik nou hoopgevend.