Ik verbaas mij over de parate kennis, als ze zeggen dat een of andere zoete smurrie in zoveel seconden van de lepel moet lopen, of dat je de lucht uit het macarondeeg moet kloppen omdat ze anders scheuren. En dat dan bij elke opdracht die ze krijgen. Helemaal genieten is het als ze met een minimum aan aanwijzingen de technische opdracht ingestuurd worden: je ziet de denkprocessen en de afwegingen die gemaakt worden, de oplossingen die de bakkers bedenken als er geen duidelijk idee is en het naar elkaar gluren voor hints.

21e eeuwse vaardigheden

Dit zijn de 21e eeuwse vaardigheden, de levensvaardigheden, de metacognitieve vaardigheden waar we het in het onderwijs steeds over hebben: probleemoplossend denken, kritische kanttekeningen maken, doordenken van oorzaak en gevolg, samenwerken, creativiteit, authenticiteit en doorzettingsvermogen. Je kunt ze tijdens elke aflevering keurig afvinken.

Maar… het is ook een competitie en hoe kleiner de groep wordt, of hoe penibeler de situatie van een deelnemer, hoe listiger het wordt: informatie wordt niet meer gedeeld, hints worden niet meer gegeven, afkijken wordt moeilijker en deeg wordt niet zo gemakkelijk meer gedeeld als er bij een andere deelnemer iets misgaat.

Andere context

Waar het werkelijk misgaat is als deelnemers uit een andere dan de Nederlandse context een opdracht krijgen waar zij zich geen voorstelling van kunnen maken. Dat werd pijnlijk duidelijk in aflevering vijf: de technische opdracht was het maken van een kanokoekje. Nu is dat blijkbaar een heel moeilijk baksel, maar dat is het helemaal als je niet weet wat een banket kano is.

De Antilliaanse Elizabeth en de Oostenrijkse Daniel gingen met verve aan de slag, maar het resultaat leek in de verste verte niet op de in Nederland wijdverbreide kano. Het allerergste, aldus juryleden Robèrt en Janny, was het ontbreken van de amandel op de koek. Deze twee kandidaten eindigden bij deze opdracht dan ook onderaan de ranglijst.

Gesneden koek

En dat is precies waar het probleem in onze samenleving zit: wat voor de meerderheid bekende en gesneden koek is, is dat voor een aanzienlijk deel van de samenleving niet. Een deel van de samenleving zal – hoe goed het ook haar best doet – dat soort opdrachten nooit naar tevredenheid kunnen afronden. Genekt door een amandel.

Juf Astrid, de leerkracht van Yunuscan in de HUMAN docuserie Klassen legt dat aan de ouders van de jongen nog eens uit: waar kinderen uit Nederlandse gezinnen met zo’n 10.000 woorden op school komen, komt hij dat misschien maar met 2.000 woorden. Dat verschil speelt lang door in het onderwijs. Het is een gevolg van de context waarin het kind opgroeit én het houdt het daar. Het gevaar is te denken dat deze verschillen alleen gelden voor mensen uit achterstandsituaties en dat hard werken en toewijding de oplossing is. Yunuscan is de ster van de klas als het gaat om wereldburgerschap, en is net als Daniel en Elizabeth creatief, probleemoplossend en kritisch. Gelijke kansen hebben ze geen van allen. Het systeem staat dat niet toe. Dat systeem, dat zit ook diep in ons.

Futiliteiten

We gaan ervanuit dat de ander hetzelfde weet als wijzelf en beoordelen dat op futiliteiten zoals een noot op een koek. Daar zijn we ons misschien niet van bewust, maar zijn we ook bereid om voorbij die futiliteiten te kijken?  Zonder die bereidheid plaatsen we heel veel mensen voor een onmogelijke taak. Het is niet genoeg dat we vinden dat Daniel leuk lacht, Yunuscan een schatje is en Elizabeth zo heerlijk goedlachs. Het is pas genoeg als we ze niet afschrijven door het ontbreken van de amandel op de kano.

Jan Berkvens is onderwijskundig adviseur bij Curriculumcoaches.