Het Unesco-landencomité Immaterieel erfgoed is bijeen van 9-14 december in Bogotá. De 24 landen in het comité beslissen daar onder meer of ingediende nominaties van immaterieel erfgoed op de internationale representatieve lijst geplaatst worden.
Het Carnaval van Aalst (België) was al in de aanloop naar de comitévergadering een veelbesproken onderwerp. Het Carnaval staat sinds 2010 op de lijst en is sindsdien een aantal keer in opspraak gekomen vanwege (verregaande) antisemitische karikaturen op carnavalswagens. Zowel voormalig Unesco directeur-generaal Irina Bokova als de huidige DG, Audrey Azoulay, veroordeelde deze uitingen.
Ongebruikelijke stap
Unesco zette dit voorjaar een ongebruikelijke stap, door voor te stellen om het Carnaval van Aalst tijdens de bijeenkomst van het comité van de internationale lijst te schrappen. Dit omdat de uitingen op de praalwagens niet bijdragen aan een belangrijk criterium voor inschrijving op de lijst: het bevorderen van wederzijdse dialoog tussen en binnen gemeenschappen, met respect voor culturele diversiteit.
Deze stap is ongebruikelijk omdat Unesco zelf het initiatief neemt, en niet een van de leden van het comité. Daarnaast kent deze conventie (nog) geen procedure voor het afvoeren van tradities van de lijst. Dit komt Unesco vanuit Vlaanderen dan ook op flinke kritiek te staan.
Terugtrekking
Naar aanleiding van alle commotie heeft Aalst besloten zich terug te trekken van de lijst. Het draagvlak bij de gemeenschap om op de internationale lijst te staan is verdwenen en men verwijt Unesco onzorgvuldig handelen.
Wat betekent dit voor Nederland? De vergelijking met de ‘Zwarte Piet’-discussie dringt zich op. Nederland heeft het Sinterklaasfeest op de (nationale) inventaris staan – kan dat dan? Recent plaatste Unesco Commissievoorzitter Kathleen Ferrier een opiniestuk waarin zij voor- en tegenstanders van Zwarte Piet opriep om in gesprek te blijven. Levend erfgoed kan ongemakkelijk zijn en daardoor juist aanleiding bieden voor een goed gesprek. Inventarissen kunnen gerust omstreden erfgoed bevatten – de conventie immaterieel erfgoed wil immers juist oproepen tot dialoog.
Spot of antisemitisme?
Maar waar ligt de grens? En, moet er een grens zijn? Carnaval is een feest dat de wereld op zijn kop zet en de spot drijft met actualiteiten. Maar waar houdt spot op en begint antisemitisme? Kan een erfgoed dat herhaaldelijk andere bevolkingsgroepen voor het hoofd stoot, op een internationale representatieve lijst staan die vooral moet oproepen tot een goed gesprek?
De bestaande discussies over de wenselijkheid van erfgoedlijsten, en die over de plaatsing- dan wel verwijderprocedures daarop, krijgen door de gebeurtenissen rond Aalst een grotere urgentie. Het comité buigt zich tijdens de bijeenkomst in Colombia ook over een document met voorstellen om meer duidelijkheid te scheppen op dat gebied.
