De holocaust, de genocide van vele miljoenen onschuldige burgers mag nooit vergeten worden. En dat gaat niet vanzelf, omdat er eigenlijk zoveel redenen zijn om wél te vergeten. Omdat de herinneringen te pijnlijk zijn, te erg en te groot voor woorden. Maar ook omdat de schaamte om dat wat heeft kunnen gebeuren, te groot is.

Herdenkingsdag

Vandaar dat Nederland de Nationale Holocaust Herdenkingsdag heeft ingesteld, de laatste zondag van januari. En de Verenigde Naties 27 januari heeft uitgeroepen tot Internationale Holocaust Herinneringsdag.

Vandaar ook dat Unesco pal staat voor de bescherming van plaatsen die herinneren aan wat er in het verleden gebeurd is. Denk bijvoorbeeld aan Robbeneiland in Zuid Afrika, het Vredesmonument in Hiroshima of de Oude brug in Mostar. Maar ook de bescherming van documenten, zoals het dagboek van Anne Frank, zijn wezenlijk voor het herinneren van het verleden en helpen ons onze geschiedenis onder ogen te zien. Alleen zo kunnen we het heden begrijpen en een visie ontwikkelen op een menswaardige toekomst.

75 jaar geleden

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog beëindigd werd, dat er na alle afschuwelijkheden weer vrede en vrijheid kwam. “Nooit meer” hebben we toen als wereldbevolking beloofd aan onszelf en aan de generaties na ons. “Dit mag nooit meer gebeuren.”

Daarom werden de Verenigde Naties opgericht, dit jaar ook vijfenzeventig jaar geleden, om vrede en vrijheid te handhaven. En dat was geen overbodige luxe, want ondanks de plechtige “nooit meer”-belofte, is het helaas wel opnieuw gebeurd. In Rwanda, waar Hutu’s meenden dat Tutsi’s niet gelijkwaardig waren aan hen, minder dan mensen… Het gebeurt in Myanmar, waar de Birmese meerderheid zegt dat de Rohingya, een moslimminderheid, minderwaardig zijn, of een bedreiging vormen. En het gebeurt in vluchtelingenkampen, waar mensen hun basisrecht, respect voor hun menselijke waardigheid, ontzegt wordt.

Antisemitisme en racisme

Vrede handhaven en respect voor de medemens gaan niet vanzelf, dat merken we in deze tijden waarin antisemitisme weer opkomt en racisme toeneemt. Daarom ook is het goed dat onze Minister-President, namens de regering, excuses aangeboden heeft, tijdens de Nationale Holocaust Herdenkingsdag. En wat zou het goed zijn, als de regering zou overwegen ook excuses aan te bieden voor andere zwarte perioden in de Nederlandse geschiedenis, zoals de tijden van de koloniale oorlogen en de tijd van slavernij en slavenhandel.

Unesco’s werk is gebaseerd op het principe dat als oorlog in de hoofden van mannen en vrouwen begint, vrede ook daar begint, in de hoofden van mannen en vrouwen. 75 jaar geleden beloofden we, als internationale gemeenschap dat het nooit meer zou gebeuren, nooit meer holocaust, nooit meer een wereldoorlog.

Herinneren en verbinden

Om dat waar te maken moeten we herinneren en bescherming geven aan alles dat ons helpt te herinneren, zoals erfgoed en documenten. 

Om dat waar te maken moeten we alles uit de kast halen wat mensen verbindt, zoals cultuur, natuur, kennis, wetenschap en kunst in de meest brede zin des woords.

Vrede begint in de hoofden van mensen!