De pandemie ondermijnde de activiteiten waarmee we in contact komen met anderen, binnen en buiten onze sociale kring. Het dagelijkse sociale verkeer, kunst en cultuur, sport en fysiek onderwijs: allemaal verdwenen ze tijdelijk of langdurig naar de achtergrond.
Contact met andere perspectieven
Een terugkeer van het sociale en culturele leven is nu hard nodig. Na een periode waarin onze sociale horizon beperkt was, kunnen we contact met andere perspectieven goed gebruiken. Daar spelen kunst en cultuur een belangrijke rol in. Of je nu naar een voorstelling gaat, een tentoonstelling bezoekt of muziek maakt, je schort je eigen perspectief even op en legt een brug naar de ander. Cultuur nodigt ons uit na te denken over maatschappelijke thema’s en doet dat op een andere manier dan de wetenschapper of de politicus. Met de uitdagingen waar we in onze tijd voor staan levert de culturele blik ons meer op dan polarisatie. Maar dat gaat niet vanzelf: we moeten als samenleving oog hebben voor de kwetsbaarheid van cultuurbeoefening. Als we de rol van cultuur laten eroderen, erodeert ook een van de grondstoffen van onze samenleving.
Cultuur kwam er bekaaid af
En juist hier ging het tijdens de pandemie mis. Het onlangs verschenen rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid wees er al op: kwalitatieve indicatoren werden onvoldoende meegenomen in formulering van beleid. Kwantitatieve overwegingen wonnen het steeds weer van factoren die zich lastiger laten meten. Voor de cultuursector was dat niet nieuw: ze werd al langer voornamelijk door een kwantitatieve en louter economische bril bekeken. Ook tijdens de pandemie kwam cultuur er bekaaid vanaf. Extra wrang was dat zzp’ers in de sector in veel gevallen geen enkele compensatie ontvingen voor verloren werk. Nadat de infrastructuur van de cultuursector na jaren van bezuinigingen een deel van haar vitaliteit had verloren, plukten zij de wrange vruchten van onvrijwillig ondernemerschap in een sector die zich niet uitsluitend als markt laat beheersen. Het was niet alleen onrechtvaardig in de richting van deze groep, maar getuigde ook van een onderschatting van de fundamentele en gemeenschapsvormende functie van cultuur in onze samenleving.
Zie cultuurbeoefening als een manier om de samenleving weer in contact met zichzelf te brengen.
– Marlon Titre –
Wat brengt cultuur op?
Met de wind in de rug van een kwalitatieve heroriëntatie is het tijd om nu de balans op te maken: kijk niet alleen naar wat cultuur kost, maar vooral naar wat het ons als samenleving opbrengt. Zie cultuurbeoefening als een manier om de samenleving weer in contact met zichzelf te brengen en om betrokkenheid bij maatschappelijke thema’s te stimuleren. Met als opbrengst een samenleving waarin men elkaar niet alleen polariserend de rug toekeert, maar ook het gesprek aangaat. Daarvoor is het noodzakelijk dat vakmensen in de cultuursector tegen behoorlijke voorwaarden kunnen werken. Betere ondersteuning voor hen die ons culturele leven mogelijk maken, en dan met name zzp’ers, is dan onontbeerlijk.
