Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Erfgoed dat men vanouds het beschermen waard vindt, herinnert ofwel aan grootse prestaties van de dominante groep (bijvoorbeeld een militaire overwinning of een bijdrage aan ‘de Vooruitgang’) ofwel aan onrecht dat de dominante groep is aangedaan door anderen (zoals een vijandelijke bezetting). Zowel beleidsmakers als gebruikers van erfgoed hebben doorgaans weinig interesse in de mislukkingen van de eigen groep, laat staan in misdaden. Zij hebben belang bij een positief verhaal, dat de groepsleden een identiteit en een gevoel van eigenwaarde verschaft, de onderlinge saamhorigheid bevordert en moed en inspiratie geeft voor de toekomst.

Het toevoegen van zogenaamde zwarte bladzijden aan het collectieve verhaal heeft tegenovergestelde effecten. Vooral wanneer historische gebeurtenissen die traditioneel als hoogtepunten werden gevierd volgens het nieuwe, inclusieve verhaal als dieptepunten moeten worden beschouwd. Wanneer de Verenigde Oost-Indische Compagnie niet langer symbool staat voor ondernemingszin en maritieme macht, maar voortaan in verband wordt gebracht met slavernij en genocide, loopt het zelfbeeld van de Nederlandse natie een kras op. Dat is voor veel burgers even slikken. In 2008 verwoordde Rita Verdonk als aanvoerder van de politieke partij Trots op Nederland het chagrijn van veel burgers door verontwaardigd te verklaren: ‘Ze willen ons Sinterklaasfeest afpakken. Ze willen overal slavernijmonumenten neerzetten’.

Mensen ontlenen een gevoel van continuïteit, veiligheid en eigenwaarde aan positieve identificatie met de eigen groep, die tot stand komt dankzij het collectieve verhaal dat vaak van generatie op generatie wordt doorgegeven. Als plotseling het verhaal verandert, kan dit leiden tot emotionele reacties. Beleidsmakers doen er goed aan hier rekening mee houden. Waar verandering noodzakelijk is om diversiteit en inclusie te bevorderen, mag de voorheen dominante meerderheid niet uit het oog worden verloren. De hamvraag is: ‘Op welke manier kan men recht doen aan zowel de alternatieve zienswijzen en behoeftes van nieuwe erfgoedgebruikers, als de behoefte van de traditionele gebruikers aan continuïteit en positieve identificatie?’ Dat hierbij de historische feiten te allen tijde in acht moeten worden genomen, staat buiten kijf.