Coronapaspoort kan ongelijkheid vergroten

Coronapaspoort kan ongelijkheid vergroten

Sinds 1 juli is het Europese coronapaspoort een feit. Met het paspoort kun je aantonen gevaccineerd te zijn of recent negatief getest, en zo kun je ongehinderd op reis naar het buitenland, of binnen Nederland deelnemen aan festivals en evenementen. Het paspoort is daarom een belangrijke stap naar het herwinnen van de vrijheden die zijn ingeleverd in de strijd tegen Covid-19.

Tegelijk is behoedzaamheid nu op zijn plaats, en een verantwoorde implementatie. Want deze nieuwe vrijheid mag niet samengaan met sociale ongelijkheid, schijnveiligheid, en een gebrek aan internationale solidariteit.

We moeten voorkomen dat de paspoorten leiden tot discriminatie. Mensen kunnen er niet altijd iets aan doen als ze straks geen coronapaspoort kunnen overleggen. Mensen die onvoldoende digitale vaardigheden hebben of die om financiële of andere redenen geen toegang hebben tot digitale technologie, moeten volwaardig deel kunnen blijven nemen aan de samenleving. Dat geldt in het bijzonder voor de aanzienlijke groep ouderen die minder vanzelfsprekend toegang heeft tot digitale technologie. Er dient dan ook altijd een niet-digitale versie van de paspoorten beschikbaar te blijven.

Verplichting

De belangrijkste en gevoeligste kwestie rond de coronapaspoorten is de vraag of zo’n paspoort meer vrijheid biedt aan wie gevaccineerd is en zo vaccinatie tot een indirecte verplichting maakt. Niet iedereen kan of wil zich laten vaccineren. Vaccinatie speelt een cruciale rol in de strijd tegen de pandemie en dient daarom sterk aanbevolen te worden, maar er mag nooit een directe of indirecte verplichting ontstaan. Lichamelijke integriteit is een mensenrecht dat in het huidige beleid zorgvuldig wordt gerespecteerd; het coronapaspoort mag daar geen verandering in brengen. Ook hebben grote delen van de wereld nog altijd niet of nauwelijks toegang tot vaccins. Daarom is het van groot belang dat coronapaspoorten altijd de mogelijkheid openhouden een recent negatief testbewijs of een herstelbewijs te gebruiken in plaats van alleen een vaccinatiebewijs, en dat er voldoende en betaalbare testfaciliteiten blijven.

‘Mensen kunnen er niet altijd iets aan doen als ze straks geen coronapaspoort kunnen overleggen’.
– Peter-Paul Verbeek –

Rond het coronavirus en de ziekte Covid-19 bestaan wetenschappelijke onzekerheden waar de paspoorten verantwoord mee om moeten gaan. Dat iemand een paspoort kan tonen, biedt geen garantie op niet-besmetting maar perkt vooral het risico op verspreiding van het virus in. Om de effectiviteit en betrouwbaarheid van de paspoorten te waarborgen, moeten ze voortdurend worden bijgewerkt op basis van de meest recente wetenschappelijke inzichten. Kennis ontwikkelt zich immers snel, zowel over de mate van bescherming die de verschillende vaccins bieden en de mate waarin een eerder doorgemaakte infectie bescherming biedt, als over de betrouwbaarheid van specifieke testresultaten. Alleen door op grond van de meest recente kennis steeds opnieuw te bepalen onder welke voorwaarden coronapaspoorten toegang kunnen geven tot bepaalde activiteiten, kan schijnveiligheid worden voorkomen en kan er met recht op vertrouwd worden.

Internationale solidariteit

Een laatste aandachtspunt is het belang van internationale solidariteit. Coronapaspoorten kunnen tot een onrechtvaardige internationale situatie leiden voor mensen uit landen waar vaccins niet of nauwelijks beschikbaar zijn, en waar onvoldoende betaalbare testfaciliteiten zijn. Bovendien accepteren niet alle landen alle vaccins, terwijl mensen maar weinig invloed hebben op de keuze van het vaccin dat ze ontvangen. Als het bezit van een coronapaspoort een vereiste wordt om je internationaal te kunnen verplaatsen, betekent dat voor mensen uit lage- en middeninkomenslanden straks een stevige inperking van hun bewegingsvrijheid, waardoor de ontwikkeling van die landen onder druk komt te staan. Om internationale ongelijkheid en een nog diepere mondiale kloof te voorkomen, dienen de paspoorten dan ook in internationale samenwerking te worden ontwikkeld, op basis van internationale standaarden voor de erkenning van specifieke vaccins en de beschikbaarheid en toegankelijkheid van betaalbare testfaciliteiten.

Vaccins en betrouwbare testen zijn een triomf van de wetenschap die het mogelijk maken om te ontwaken uit de lockdown. Maar die triomf is pas compleet als de coronapaspoorten niemand achterlaten, en de wereld openen voor iedereen die verantwoord kan en wil omgaan met de herwonnen vrijheid.

Peter-Paul Verbeek is Hoogleraar Filosofie van Mens en Techniek aan de Universiteit Twente, Lid van Nederlandse Unesco Commisise en voorzitter van de Unesco wereldcommissie voor de ethiek van wetenschap en technologie. Dit artikel is gebaseerd op een gezamenlijk standpunt van die commissie en Unesco’s Internationaal Comité voor Bioethiek. Het artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad.

Loading...