Op 30 oktober heeft  Irina Bokova, scheidend directeur-generaal van Unesco, bekendgemaakt dat het Memory of the World Register is uitgebreid met 78 documenten van wereldbetekenis. Er zijn 5 nominaties met een geheel of gedeeltelijke Nederlandse inbreng aan het register toegevoegd.

Memory of the World

Met het Memory of the World Programma ondersteunt Unesco de lidstaten van de organisatie bij het behouden en verspreiden van hun documentair erfgoed. Het register verzamelt documenten – van kleitabletten tot digitale bestanden – van uitzonderlijke waarde en draagt zo bij aan meer begrip voor het belang van bibliotheken, archieven en andere bewaarinstellingen.

De bijgeschreven items met een geheel of gedeeltelijk Nederlandse inbreng zijn:

∎ Westerborkfilm

In 1944 maakte Rudolf Breslauer in opdracht van kampcommandant Albert Gemmeker opnames voor een pr-film over het kamp Westerbork. De film werd nooit voltooid, maar de unieke beelden zijn bewaard. Zij bevatten behalve het ‘normale’ leven dat de opdrachtgevers wilden laten zien, ook opnames van treinen die naar andere kampen vertrekken. Het iconische beeld van het Sinti-meisje Settela Steinbach in de trein naar Auschwitz komt uit de Westerborkfilm. Zowel de film, die in beheer is van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid en permanent is te zien bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork, als het script, dat in beheer is van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, zijn opgenomen in het Register.

∎ Amsterdams Notarieel Archief 1578-1915

Amsterdam heeft eeuwenlang zorgvuldig de archieven van notarissen bewaard, omdat de informatie in de akten cruciaal was voor een goed bestuur van de stad. Dit archief van 30.000 banden met testamenten, contracten en inventarissen bevat een rijkdom van historische informatie die nog nauwelijks ontsloten is.

Het Stadsarchief Amsterdam brengt daar nu verandering door digitalisering en het vrijwilligersproject Alle Amsterdamse Akten.

∎ Wittgenstein

Het Noord-Hollands Archief participeert in een vanuit Oostenrijk gecoördineerde nominatie met documenten over de filosoof Ludwig Wittgenstein. Het gaat om stukken uit het Wiener Kreis Archief dat door Henk Mulder in de jaren ’60 van de vorige eeuw werd samengesteld uit de archieven van twee belangrijke leden van de Wiener Kreis, Otto Neurath (1882-1945) en Moritz Schlick (1882-1936).

∎ Archief Aletta Jacobs

Het archief van Aletta Jacobs (1854-1929) bevindt zich in Amsterdam bij Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. De kiesrechtstrijd is in het archief het meest prominent vertegenwoordigd, met brieven gericht aan Aletta Jacobs van onder anderen internationale feministen als Carrie Chapman Catt, Anna Howard Shaw, Emmeline Pankhurst en Olive Schreiner. Andere documenten vertellen over de strijd voor toegang tot hoger onderwijs en de medische professie, de rechten van prostitués, reproductieve rechten van vrouwen en de rol van vrouwen in de politieke vredesbewegingen.

∎ Panji Verhalen

Prins Panji is de hoofdfiguur in een reeks populaire verhalen uit Java, oorspronkelijk uit de 12de-13de eeuw. Ze worden uitgebeeld in teksten, theater en wayang. Er zijn tientallen Panji-verhalen bekend in verschillende talen, waaronder Javaans-Balinees, Javaans, Maleis, Balinees, Sasaks, Sundanees, Acehs, en Buginees. De Panji-verhalen zijn ontstaan in Oost Java en verspreid over een groot gebied van Indonesië tot aan Maleisië, Cambodia en Thailand. De Universitaire Bibliotheken Leiden (Universiteit Leiden) nomineerde met de nationale bibliotheken van Indonesië, Maleisië en Cambodja  een rijke collectie van Panji-verhalen. 

Aangehouden voor verdere dialoog: ‘Voices of the Comfort Women’

De nominatie ‘Voices of the Comfort Women’ is niet ingeschreven. Dit dossier bevat documenten uit acht landen, waaronder Nederland, over gedwongen prostitutie in Azië voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Japanse leger. Er was bovendien een andere nominatie over hetzelfde onderwerp, ingediend door een Amerikaanse NGO getiteld ‘Documentation on “Comfort Women” and Japanese Army discipline’, die waarschijnlijk meer in lijn is met de opvattingen van de Japanse regering over de gedwongen prostitutie in de Tweede Wereldoorlog. Deze nominaties hebben voor veel politieke beroering binnen Unesco gezorgd. De nominaties zijn aangehouden, en kunnen na een periode van dialoog tussen de alle betrokken partijen als een gezamenlijke nominatie worden ingediend.