Aan het woord is Ernst Bruinsma, directeur van Leeuwarden Unesco City of Literature. “We hadden laatst een avond waar spoken word centraal stond: daar kwamen 120 jongeren op af”.

City of Literature

Nadat Leeuwarden in 2018 een jaar lang Culturele Hoofdstad was zocht de stad naar nieuwe manieren om meertaligheid en cultuurbeleid vorm te geven. Dat leidde tot het aanvragen van de ‘Unesco City of Literature’-status. Eind 2019 besloot Unesco de aanvraag te honoreren. Daarmee trad Leeuwarden toe tot het bijbehorende stedennetwerk waar taal, literatuur en lezen een belangrijke rol spelen in het culturele leven. Op dit moment zijn 42 steden in 32 landen aangesloten. Bruinsma: “Met dat netwerk hebben we wekelijks contact, met Edinburgh, Barcelona en Ljubljana nog wel vaker”.

Bruinsma zit al zijn hele leven in het boekenvak. Thuis hadden zijn ouders een drukkerij. Hij studeerde Nederlands, promoveerde op de Vlaamse schrijver Louis Paul Boon en was hoofdredacteur van een literair tijdschrift. Tegenwoordig is hij ook uitgever. Uitgeverij Afûk geeft boeken uit voor het Friese taalgebied.

In de Friese taal gebeurt veel. Per jaar verschijnen ongeveer 25 prozawerken en 20 poëziebundels. Daarnaast worden er toneelteksten en jeugdboeken gepubliceerd. Er is een Friese kinderboekenambassadeur, een Dichter fan Fryslân en de provincie kent het grootste aantal boekhandels per 100.000 inwoners van Nederland.

Meertaligheid

Meertaligheid is een belangrijke pijler voor Leeuwarden City of Literature. Rond een half miljoen mensen spreken Fries en nog meer verstaan het. Het Nederlands is vanzelfsprekend ook heel belangrijk. En vanwege de internationale activiteiten en het belang van toegankelijkheid is communicatie in het Engels ook van belang. “Onze website is daarom drietalig”, vertelt Bruinsma.

Een deel van de projecten en evenementen die Leeuwarden City of Literature organiseert vindt gelijktijdig plaats in andere steden in het netwerk. Op die manier kan een lokaal evenement internationale allure krijgen; bezoekers merken dat ze onderdeel zijn van iets groters. Het netwerk vormt daarbij een continue bron van inspiratie en reflectie.

Projecten

Met regelmaat biedt Leeuwarden City of Literature een residentie waarbij de organisatie een buitenlandse schrijver uitnodigt voor een literaire uitwisseling. Tijdens het verblijf kan een schrijver werken aan een boek, maar natuurlijk ook Friese vakgenoten ontmoeten en optreden voor publiek. Op die manier verbleven al een Catalaanse dichter en een schrijver uit Estland een periode in de Friese hoofdstad.

Een ander aansprekend project is Uitgesteld geluk, het zomerproject in 2022 waarbij in 100 tuinen werd voorgelezen. Hiervoor liet de organisatie door honderd schrijvers uit binnen- en buitenland nieuwe verhalen schrijven. Via de boekhandels verspreidt de organisatie poëtische boekenleggers. De laatste daarvan werd gemaakt door het jonge schrijftalent Iris Dicke, die op dat moment eindexamen deed. “Het is heel belangrijk om jonge mensen te ondersteunen en tegelijk de ruimte te geven.”

Een beproefd middel om mensen aan het lezen te krijgen is het organiseren van zogenoemde shared reading sessions, waarbij groepen mensen in buurthuizen, bibliotheken of scholen samen hetzelfde boek lezen. “Als je niet gewend bent om te lezen dan kan het overweldigende boekenaanbod je afstoten. Het lijkt niets bijzonders om samen te lezen, maar het helpt mensen wel degelijk over een drempel heen te stappen.” Samen met de Culturele Apotheek start City of Literature daarom in januari 2024 met Mei-inoar lêze: samenleesgroepen in de hele provincie.

Jongeren

Een van de grote opgaves is om jongeren in aanraking te brengen met lezen en literatuur. Dat blijft heel lastig, zegt Bruinsma. “Veel van hen zien lezen als iets van oudere generaties. Als iets waar ze zich tegen willen afzetten. Daarbij komt dat de invloed van het Engels in hun culturele standaardtaal zeer groot is. Nederlands is minder prominent aanwezig en naar het Fries hebben ze een weinig actieve houding. Echter, laatst waren op een ‘spoken word’-event ineens 120 jongeren afgekomen en speelde het Fries wel degelijk een rol. Het kan dus, een nieuwe generatie interesseren voor literatuur en taal. Maar daarvoor moet je wel accepteren dat het anders gaat dan vroeger. De ene keer lees je proza, de andere keer luister je naar spoken word. Soms in het Fries, soms in het Nederlands of Engels. Als City of Literature zijn we continue bezig de overeenkomsten te zoeken, niet de verschillen.”