Onderzoekers die zich bezighouden met de belangrijkste mondiale uitdagingen van deze tijd, zoals de klimaatcrisis, de volksgezondheid, en sociale ongelijkheid, worden vaak onder druk gezet. Zij voelen zich niet langer vrij om te bestuderen wat zij willen, en om naar buiten te treden met hun resultaten. Ondanks dat zij zich inzetten voor de samenleving, lopen zij soms gevaar voor hun leven. Het effect van deze intimidatie reikt verder dan het persoonlijke vlak – het brengt de toekomst van de wetenschap in gevaar.
Cijfers
Uit een kleinschalige peiling bleek dat 43 procent van de Nederlandse wetenschappers in de afgelopen vijf jaar wel eens is bedreigd, uitgescholden of op een andere manier is geïntimideerd na een publiek optreden. In Nederland worden inmiddels stappen gezet om de situatie te verbeteren. Zo richtten Universiteiten van Nederland, het KNAW en NWO vorig jaar het platform WetenschapVeilig op, waar bedreigde academici zich kunnen melden. Daarnaast publiceerde UNL een handreiking voor wetenschappelijke werkgevers en werknemers om bedreigingen aan te pakken.
Mondiale cijfers tonen een vergelijkbare, zorgelijke trend. Zo rapporteerde Scholars at Risk dat maar liefst 431 onderzoekers sinds begin 2020 het slachtoffer zijn van geweld, soms met dodelijke afloop, of nog worden vermist. Een grootschalige peiling van UniSafe onder 46 Europese universiteiten wees uit dat binnen de academie met name vrouwen, personen van kleur, mensen met een beperking, en mensen die zich identificeren als LGBTQ+ te maken krijgen met ontoelaatbaar gedrag, intimidatie en geweld. De veiligheid van wetenschappers is dan ook bij uitstek een internationale opgave.
Een wereldwijde dialoog
Als wetenschapsorganisatie van de Verenigde Naties maakt Unesco internationale plannen voor het garanderen van de veiligheid van wetenschappers. In samenwerking met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij Unesco, en de Nederlandse Unesco Commissie wordt een internationale dialoog opgestart. Bij Unesco kan een netwerk van experts het onderwerp blijvend op de agenda zetten. Door dataverzameling kan de omvang van het probleem beter worden ingeschat, en kunnen beleidsmakers van de 193 lidstaten ervaringen uitwisselen en aan de slag met concrete aanbevelingen.
Het programma in 2023
Op 19 en 21 juni werden reeds twee wetenschapsdialogen (science dialogues) gehouden met internationale experts, over de thema’s gender en kwetsbare groepen, en online haat en de rol van sociale media. Op 3 oktober volgt een internationale beleidsdialoog (policy dialogue), geleid door professor Janneke Gerards, hoogleraar fundamentele rechten aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van de KNAW Commissie voor de Vrijheid van Wetenschapsbeoefening. Op 9 november, tijdens de Algemene Conferentie van Unesco in Parijs, zal minister Robbert Dijkgraaf samen met ministers uit andere landen zijn collega’s oproepen blijvend aandacht te besteden aan dit belangrijke onderwerp. Ook krijgen beleidsmakers een eerste overzicht van het probleem, de oorzaken, en mogelijke oplossingen aangereikt. Zo kunnen zij zorgen voor een toekomst waarin wetenschappers hun werk in veiligheid kunnen doen.
