Alves, voormalig theoretisch fysicus bij de deeltjesversneller van CERN, switchte een aantal jaren geleden van carrière en bekwaamde zich in fotografie en journalistiek. Dat bracht hem op veel plekken in Europa en in 2017 ook een periode in Oekraïne. Toen Rusland vorig jaar binnenviel, trok hij er opnieuw naartoe om verslag te doen van de oorlog en de ontreddering. Inmiddels is hij in veel steden aan het werk geweest, waaronder Bachmoet, dat al tijden in de frontlinie ligt, een uiterst riskante onderneming.
Image
André Luís Alves (Foto: NMM)
“Angst heb ik nog niet gevoeld het afgelopen jaar, maar ik ben wel een paar keer in omstandigheden beland waarvan je achteraf zegt: ‘dat had heel anders kunnen aflopen’”. Omdat hij geen Oekraïens spreekt heeft hij vaak een vertaler nodig tijdens het werk. Dat maakt hem voorzichtiger. “Je brengt ook anderen in gevaar hiermee. Maar ik vind wel dat de oorlog in al zijn facetten gedocumenteerd moet worden.”
Christusbeeld
De foto van het Christusbeeld maakte hij in het voorjaar van 2022 in Lviv, bij de ontruiming van een Armeense kerk. Poolse vrijwilligers waren bezig met het verwijderen van beelden om ze veilig op te bergen. Alves: “Ik ben tevreden over deze foto. De voorbereiding was goed, en het pakte technisch goed uit, maar de omstandigheden kun je nooit helemaal plannen. Ik ben zeer vereerd dat de foto is uitgekozen voor deze tentoonstelling en als hoofdbeeld dient van de expositie.”
Gevraagd naar zijn werkwijze vertelt Alves: “Ik vraag nooit toestemming om te fotograferen, maar de meeste mensen realiseren zich toch wel dat ik foto’s neem. En dan kan er een interactie ontstaan die het mogelijk maakt een beeld te schieten dat een emotionele lading heeft. Zonder die emotionele connectie is een foto niet goed. Om die reden kan ik als fotograaf niet op afstand blijven. Net als in de deeltjesfysica, waar de observator altijd onderdeel is van het experiment, zie ik het maken van een goede foto als een interventie. Fotograferen doe ik van dichtbij. En ik hoop daarmee iets te creëren dat een zekere orde aanbrengt in de chaos om ons heen. Die orde kan het begin zijn van schoonheid. Schoonheid zoals te zien is in werken van Rembrandt en Caravaggio, die ik beiden enorm bewonder.”
Verandering van mentaliteit
Los van het leed en de vernietiging vindt hij de grootste impact van de oorlog de verandering in mentaliteit van de Oekraïners: het conflict met Rusland heeft het volk verenigd. “Alle hoofden staan nu dezelfde kant op, omdat de mensen beseffen dat als ze de strijd niet winnen, het over en uit is met hun land.” Toch is hij, ondanks de gedrevenheid van de Oekraïners, niet optimistisch over het verloop van de oorlog. “Het is zoals de Finse president Niinisto zei: ‘In pokertermen is Poetin all-in gegaan’, hij heeft alles ingezet, dus verliezen is voor de Russen gewoon geen optie. En dus gaat de strijd door tot het bittere einde. Maar hoe vreselijk ook, de oorlog is wel onderdeel van de geschiedenis van Europa. Als journalist wil ik daarom ter plaatse zijn en de verhalen vastleggen.”
