Betrek ‘Global South’ bij Oekraïne om vertrouwen te herstellen

Betrek ‘Global South’ bij Oekraïne om vertrouwen te herstellen

Regeringsleiders van de voormalige ‘Derde Wereld’ zijn bereid een rol te spelen bij mogelijke vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Europa zou deze handreiking niet mogen negeren, vinden Kathleen Ferrier en Alex Krijger.

Nadat Rusland in 2022 opnieuw Oekraïne was binnengevallen, hebben westerse landen stevige sancties ingesteld om het Poetin-regime te straffen en financieel af te knijpen. Een ongemakkelijke waarheid is dat de meeste landen in de wereld deze sancties tegen individuen, bedrijven en handel niet steunen. Met uitzondering van een handvol westers-georiënteerde landen als Australië hebben de landen in Midden- en Zuid-Amerika, Afrika, het Midden-Oosten en Azië – de ‘Global South’, het mondiale Zuiden – de westerse sancties tegen Rusland niet overgenomen. De overgrote meerderheid van de wereldbevolking woont in deze landen.

Mondiale Zuiden

Het begrip mondiale Zuiden voert terug op de Groep van Niet-Gebonden Landen (niet aan het Westblok en niet aan het Oostblok) die in 1961 voor het eerst bijeenkwam. Deze organisatie bestaat nog steeds en omvat 120 landen. Het Westen noemde deze alliantie lange tijd met weinig gevoel voor respect ‘de Derde Wereld’. Het mondiale Zuiden bevat dus eigenlijk al die landen op het zuidelijk halfrond die momenteel winnen aan gezag en invloed op gebied van onder meer economie, onderwijs en gezondheidszorg.

Het mondiale Zuiden kijkt met scepsis naar de wijze waarop de westerse landen Rusland aanpakken en Oekraïne steunen. Hoewel de meeste van deze landen de Russische invasie hebben veroordeeld bij de VN vinden ze, met hun koloniale verleden nog vers in de herinnering, de opstelling van het Westen hypocriet. Het vertrouwen was al verzwakt tijdens de coronacrisis, toen het Noorden zijn belofte het Zuiden ruimhartig te steunen met vaccins totaal niet nakwam.

Energietransitie

De leiders van de grote landen in het mondiale Zuiden – premier Modi van India en presidenten Widodo en Lula van Indonesië en Brazilië – toonden zich niettemin bereid een rol te spelen bij mogelijke onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Het Westen heeft als reflex zulke initiatieven niet helemaal serieus te nemen en te wantrouwen. Het zou echter zeer aan te raden zijn deze initiatieven wel op waarde te schatten en er, met gepast respect, ontvankelijk voor te zijn.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky is zich terdege bewust van de toegenomen macht van het mondiale Zuiden. Om die reden stuurde hij zijn minister van Buitenlandse Zaken, Dmytro Koeleba, naar Afrika en opende Kyiv tien nieuwe ambassades en diverse handelsvertegenwoordigingen verspreid over het Afrikaanse continent. Bovendien ontmoette Zelensky recent diverse leiders van het mondiale Zuiden in de marge van de toppen van de Arabische Liga en de G7. De Indiase premier Modi verzekerde hem dat „India, en ik in het bijzonder, al het mogelijke zullen doen om de oorlog te beëindigen”.

Goede relaties met het Zuiden zijn noodzakelijk voor de strategische doelen van de Europese Unie

Westerse leiders zijn duidelijk terughoudend en sceptisch om landen als India, Indonesië en Brazilië op termijn te betrekken bij mogelijke vredesonderhandelingen tussen Kyiv en Moskou. Dat is onverstandig, en niet alleen voor de prangende kwestie van de oorlog. Europa kan namelijk zijn droom van een groene en digitale economie niet waarmaken zonder de landen in het mondiale Zuiden. Momenteel is Europa voor de kritieke grondstoffen die nodig zijn voor zonnepanelen, windenergie, chips en batterijen zeer afhankelijk van China. Bedrijven zien allang dat we voor een succesvolle groene transitie en minder economische afhankelijkheid meer naar het Zuiden moeten kijken. Chili bijvoorbeeld bezit een van de grootste lithiumvoorraden van de wereld, en Indonesië heeft de grootste voorraden nikkel en is de grootste producent van deze grondstof voor batterijen van elektrische auto’s.

Open vizier

Goede relaties met het Zuiden zijn noodzakelijk voor de strategische doelen van de Europese Unie en dat vereist een fundamentele aanpassing van onze mindset. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz gaf hiervoor onlangs in Straatsburg een goede aanzet: „Nieuwe partnerschappen met Afrika, Azië en Latijns-Amerika moeten de eurocentrische benadering achter zich laten en plaatsvinden op gelijkwaardige basis. Zulke relaties zijn belangrijker dan ooit.” De nieuwe relatie met de landen in het Zuiden moet gestoeld zijn op wederkerigheid, oprechte interesse en respect.

We hebben de schijn terecht heel erg tegen en het kost veel tijd om het vertrouwen weer wat te herwinnen. Er ligt een kans door nu met open vizier de leiders van de grote landen van het mondiale Zuiden actief te betrekken bij het proces dat uiteindelijk moet leiden tot vrede in Oekraïne. Hierin ligt de sleutel tot meer strategische autonomie van de EU op het wereldtoneel.

Dit artikel is geschreven door Kathleen Ferrier, voorzitter van de Nederlandse Unesco Commissie, en Alex Krijger, oprichter van geopolitiek adviesbureau Krijger & Partners. Het verscheen eerder in NRC Handelsblad.

Loading...