De Haagse Hogeschool, Risbo en de Unesco Commissie hebben in de zomer van 2020 onderzoek gedaan onder docenten over de omschakeling naar online onderwijs als gevolg van de coronacrisis. Het onderzoek was bedoeld om een eerste beeld te krijgen wat docenten hebben ervaren in de omschakeling naar online-onderwijs als gevolg van de coronacrisis. 

Docenten hebben een spilfunctie als het gaat om de mate waarin leerlingen en studenten zich verbonden voelen met een vak, klas, opleiding en/of school, ook wel op te vatten als de Sense of Belonging. Dit kan op haar beurt weer een weerslag hebben op leerprestaties.

De onderzoeksresultaten leveren de volgende hoofdlijnen op:

1. Aan het begin van de lockdown is het overgrote deel van de docenten uit het onderzoek te beschouwen als nieuwkomer op het gebied van het verzorgen van online-onderwijs. Zij geven les op scholen die voor de lockdown geen online-onderwijs aanboden. En op scholen waar dit wel het geval was, gebeurde dit veelal in (zeer) beperkte mate.
    
2. Docenten geven aan tijdens de lockdown vaardiger te zijn geworden in het geven van online-onderwijs. Terugkijkend vonden zij hun vaardigheden op dit terrein voor het ingaan van de lockdown nog onder de maat, maar aan het eind van de eerste lockdown geven zij zichzelf met een rapportcijfer 7 een dikke voldoende.
    
3. Het lijkt erop dat docenten die zich meer thuis voelen binnen hun docententeam zich ook beter en breder hebben voorbereid op het verzorgen van online-onderwijs. Zij zijn meer tevreden over de ondersteuning vanuit hun onderwijsorganisatie tijdens de omschakeling naar online-onderwijs. Ook zijn zij vaker samen met collega’s op zoek gegaan naar verschillende manieren om hun onderwijs te blijven verzorgen, wat een positieve ontwikkeling is in het licht van inclusief onderwijs.
    
4. Ongeacht de mate waarin zij zich thuis voelen binnen hun docententeam, kunnen veel docenten uit ons onderzoek moeilijk inschatten of studenten de lesstof begrijpen en in hoeverre er interactie is tussen studenten. Hoewel docenten zich inspannen om hun studenten te blijven motiveren (bijvoorbeeld door het geven van feedback), bij hun lessen te betrekken en ook aandacht besteden aan het welzijn van hun (individuele) studenten, geven zij aan het lastig te vinden om hoogte te krijgen van hun studenten. Daarnaast blijkt het voor veel docentrespondenten nog niet zo eenvoudig om een goed beeld te krijgen van welke studenten extra aandacht nodig hebben.
    
5. Er lijkt een verschil te zijn tussen de mate van sense of belonging die de docent bij zijn docententeam ervaart, en de mate waarin hij die in de groep studenten waarneemt. De verklaring daarvoor ligt mogelijk in de omstandigheid dat de omschakeling naar online-onderwijs van het overgrote deel van de docenten een ‘rookieteacher’ heeft gemaakt. Velen zijn in een dergelijke situatie debutanten in het verzorgen van online-onderwijs en worden volledig in beslag genomen door de omschakeling naar online-onderwijs en het overbrengen van lesstof binnen een digitale leeromgeving. Er is weliswaar contact met leerlingen/studenten, maar de meeste docenten staan nog niet boven ‘de stof’ (inclusief de techniek) en missen de extra ‘voelsprieten’ die tijdens fysiek onderwijs uitstaan. Hierdoor is er weinig ruimte en tijd om diepgaand aandacht te besteden aan interacties met individuele leerlingen/studenten, zowel met betrekking tot hun studievoortgang als hun welzijn, en is het lastig om een gevoel te krijgen bij welke leerlingen/studenten extra aandacht nodig hebben.

Uit de resultaten lijkt naar voren te komen dat de invloed van sense of belonging - het ‘thuisgevoel’ - van docenten bij hun docententeam op online-onderwijs tot dusverre reikt tot aan de drempel van het (digitale) leslokaal, maar ook niet verder dan dat. Docenten die zich meer thuis voelen, lijken beter en breder voorbereid op het geven van online-onderwijs, maar dit komt nog niet tot uiting in betere interacties en het meer betrekken en gericht ondersteunen van hun leerlingen/studenten.