De verschillende Unesco-lijsten in het kort

De verschillende Unesco-lijsten in het kort

Omdat recent in de media onjuistheden zijn verschenen over de erfgoedlijsten die Unesco hanteert, zetten we deze lijsten en programma's nog eens kort op een rij. 

Unesco is de culturele organisatie van de Verenigde Naties en zet zich daarom in om erfgoed wereldwijd te beschermen. Daarvoor gebruikt Unesco verschillende instrumenten. Het bekendst is het Werelderfgoedverdrag met de daarbij behorende Werelderfgoedlijst. Daarnaast is er het Unesco-verdrag voor immaterieel erfgoed met een Internationale Representatieve Lijst. Een derde instrument is het ’Memory of the World’-programma met een register waarin documenten van wereldbelang worden opgenomen. Vaak worden deze verschillende lijsten door elkaar gebruikt, maar ze verschillen nogal van karakter. Hieronder volgt een korte uitleg van deze drie Unesco-programma’s.

Werelderfgoed

Werelderfgoed is de benaming voor cultureel of natuurlijk erfgoed dat uniek is en van universele waarde voor de mensheid. Op de Werelderfgoedlijst van Unesco kunnen alleen monumenten, steden of natuurgebieden worden ingeschreven. Een plek op de lijst levert geen geld op van Unesco. Het land dat een nominatie indient verplicht zich juist om zelf goed voor het erfgoed te zorgen en het te bewaren voor volgende generaties.  Nederland heeft het verdrag ondertekend in 1992. Op dit moment staan 1092 werelderfgoederen op de lijst (stand 2017). Het Koninkrijk Der Nederlanden kent tien door Unesco erkende werelderfgoederen: De Amsterdamse GrachtengordelDroogmakerij De BeemsterMolencomplex Kinderdijk-Elshout, het Rietveld SchröderhuisSchokland en omgeving, de Stelling van Amsterdam, de Van Nellefabriek, de Waddenzee, het Ir. D.F. Woudagemaal en Willemstad (in Curaçao).

Image
Fort Uitermeer. (Foto: CC/Flickr.com | Defence Line Amsterdam)
Fort Uitermeer is onderdeel van de Stelling van Amsterdam, die op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat. (Foto: CC/Flickr.com | Defence Line Amsterdam)

Immaterieel erfgoed

Immaterieel erfgoed is ‘levend erfgoed’. Het omvat gewoonten, voorstellingen, rituelen, tradities, uitdrukkingen, bijzondere kennis of vaardigheden die gemeenschappen en groepen (en soms zelfs individuen) erkennen als een vorm van cultureel erfgoed en overdragen naar volgende generaties. Twee voorbeelden zijn de ‘Belgische biercultuur’ of ‘de Franse keuken’. Het totale aantal ingeschreven immateriële erfgoederen staat op 470 (stand januari 2018). Nederland heeft in 2012 het Immaterieel Erfgoedverdrag van Unesco geratificeerd. In 2017 werd het Ambacht van de Molenaar als eerste Nederlandse vorm van immaterieel erfgoed ingeschreven op de Internationale Representatieve lijst van Unesco.

Een belangrijk verschil met werelderfgoed is dat immaterieel erfgoed niet uniek of van wereldbetekenis hoeft te zijn. Doelstelling van de Internationale Lijst is het tonen van de enorme diversiteit aan immaterieel erfgoed in de wereld. Daarnaast hoeft een immaterieel erfgoed niet precies hetzelfde te blijven maar mag met de tijd nieuwe vormen aannemen.

Image
Het maken van boerenkaas is een vorm van immaterieel erfgoed. (Foto: Unsplash.com | Katrin Leinfellner)
Het maken van boerenkaas is een vorm van immaterieel erfgoed. (Foto: Unsplash.com | Katrin Leinfellner)

Documentair erfgoed

Met het ‘Memory of the World’-Programma (MoW) ondersteunt Unesco de lidstaten van de organisatie bij het behouden van hun documentair erfgoed. Het register verzamelt documenten – van kleitabletten tot digitale bestanden – van uitzonderlijke waarde en draagt zo bij aan meer begrip voor het belang van bibliotheken, archieven en andere bewaarinstellingen. Voorbeelden hiervan zijn: de dagboeken van Anne Frank, de oudste bewaard gebleven Koran, de originele filmnegatieven van The Wizard of Oz of de rechtbankverslagen van het Mandelaproces uit 1963.

Nederland kent zestien inschrijvingen op het MoW-Register. De laatste vijf nominaties die in oktober 2017 zijn toegevoegd zijn de Westerborkfilm, het Amsterdams Notarieel Archief 1578-1915, de Filosofische nalatenschap van Ludwig Wittgenstein, het Archief van Aletta Jacobs en de Manuscripten van de Panji- Verhalen.

Image
Fragment uit het Utrechts Psalter (Collectie Universiteitsbibliotheek Utrecht)
Fragment uit het Utrechts Psalter, een vorm van documentair erfgoed (Collectie Universiteitsbibliotheek Utrecht)
Loading...