Commissie Collectie Nederland: ‘richt bescherming roerend erfgoed anders in’

Commissie Collectie Nederland: ‘richt bescherming roerend erfgoed anders in’

Op 8 februari heeft de Commissie Collectie Nederland (CCN) een tussentijds advies gepresenteerd waarin gepleit wordt voor een andere inrichting van de bescherming van roerend cultureel erfgoed. De Unesco Commissie leverde input voor dit advies. Een korte analyse.

De minister van OCW had de CCN de opdracht meegegeven een duidelijk en overkoepelende visie op de samenstelling en ontwikkeling van een dynamische Collectie Nederland te formuleren. Hoewel de minister de commissie daar niet toe verzocht, besloot deze ook de wijze van bescherming als geheel ter discussie te stellen. Om te begrijpen wat verstaan wordt onder ‘voor Nederland belangwekkend erfgoed’, adviseert de commissie om de definitie van het begrip ‘Collectie Nederland’ in de Erfgoedwet vast te leggen.

Focus

Opvallend is dat de commissie de focus van haar onderzoek uitbreidde. Niet alleen erfgoed in particulier bezit – waar het onderzoek initieel over zou gaan –, maar ook erfgoed in publiek bezit kreeg een plek. Het is geen vanzelfsprekendheid dat dit erfgoed wettelijk afdoende beschermd is, aldus de CCN.

Verder moet kritisch gekeken worden naar het inrichten van bijbehorende lijsten van beschermd erfgoed. De commissie stelt voor de beschermingscriteria zoals opgenomen in de Erfgoedwet te herzien. Het uitgangspunt is dat deze tijdgebonden zijn en dat er meer ruimte komt voor de actualiteit. Een belangrijk punt in het advies is dat wat ‘belangwekkend erfgoed’ is, in de tijd kan verschuiven. De CCN pleit daarom voor een flexibel systeem in plaats van statische lijsten. Dit betekent volgens de commissie dat het erfgoed ‘niet voor de eeuwigheid de status beschermwaardig hoeven te hebben’. Het is bovendien belangrijk dat het toetsingsproces transparant is en helder gecommuniceerd wordt.

Inclusiviteit

In navolging van adviezen van de Unesco Commissie en van de Commissie Pechtold, wordt ook in het CCN-advies gesteld, dat wat als ‘belangwekkend’ beschouwd wordt, inclusiever moet worden gedefinieerd. Voorheen waren criteria als ‘van uitzonderlijke schoonheid’ of ‘van wetenschappelijke betekenis’ doorslaggevend. Deze kunnen volgens de commissie vervallen. Daar komt nu voor in de plaats of het erfgoed van belang is voor één of meerdere gemeenschappen, of dat er bijzondere narratieven of betekenissen aan verbonden zijn. Het belang van de cultuurhistorische en maatschappelijke waarde krijgt een prominentere plaats om vast te stellen of iets voor Nederland van belang is, en daarom het beschermen waard is.

Een laatste punt is dat het CCN-advies niet alleen kijkt naar roerend erfgoed maar ook naar de bescherming van ensembles. Het gaat dan om collecties die een geheel vormen met het gebouw. De Unesco Commissie onderschrijft dit aan de hand van het voorbeeld van de werelderfgoedsite het Rietveld Schröderhuis, waarvan het meubilair niet kan worden losgezien van het huis. Dat moet als geheel worden beschermd.

Aanknopingspunten voor Unesco

De Unesco Commissie is voor dit advies geconsulteerd en heeft diverse punten kunnen inbrengen die zijn opgenomen. Belangrijk daarin is enerzijds de extra aandacht voor het erfgoed in de Caribische delen van het Koninkrijk en anderzijds de kritische reflectie op toekenningscritera en herijking van bestaande registers naar flexibele erfgoedlijsten.

Het tussentijdse CCN-advies sluit goed aan bij het advies ‘Een Wapen in Vredestijd’ waarin de Unesco Commissie aandacht vraagt voor de ondermaatse bescherming van cultureel erfgoed in crisissituaties en de gedateerde registers van belangwekkend erfgoed. Het advies leidde tot Kamervragen. Demissionair minister Van Engelshoven komt in het voorjaar van 2021 met een uitgebreide reactie op het Unesco-advies.

Het vervolgadvies van de Commissie Collectie Nederland wordt in het najaar van 2021 verwacht. De Unesco Commissie kijkt uit naar een verdere samenwerking.

Meer informatie op de site van de Raad voor Cultuur.

Loading...